Auteur: Bram Wolthoorn

Geloven is grenzen overgaan in de naam van Jezus. In het evangelieverhaal over de storm op het meer heerst de grens tussen de angst voor vergaan en de hoop op behoud. Zeer herkenbaar in deze week van herdenking van de watersnoodramp. Jezus gaat de strijd aan tegen dreigende machten, is een grensverlegger en een grensoverganger. Wij kennen vele grenzen, zoals landsgrenzen maar ook in een ander vlak grenzen die mensen tussen elkaar opbouwen, scheiding aanbrengen, zoals religie, geaardheid, etniciteit, huidskleur, opleiding, gender. Aan welke kant van de grens sta je? Blijf je er binnen voor de veiligheid? Maken wij de muren vaak niet hoger en hoger? Vaak met die twee korte woordjes van tegenwerping: ‘ja maar’. Jezus steekt over en zoekt op, overtreedt sabbatswetten en durft de politiek van een ander koninkrijk aan. De grens van macht/onmacht is zichtbaar in de storm op het meer. Is zichtbaar in de grenzen van het ‘rijke westen’ voor hen die aan de andere kant van het ‘hek’ staan of met hun bootjes niet aan kunnen meren. Zijn zij de outsiders en niet op de goede plaats geboren? Nogmaals: geloven is grenzen overgaan in de naam van Jezus. Als je aan de andere kant komt is Jezus daar al lang. Wij zien hem in de ogen van een ander.

De bevrijdingsverhalen in de bijbel appelleren aan ons eigen leven. Uit de overdenking het volgende fragment: “Waaruit willen wij bevrijd worden? Verwachten we nog bevrijding? En wie zal dat aan ons bewerkstelligen? Toen de vermoorde Oscar Romero, groot bevrijdingstheoloog en aartsbisschop van San Salvador in de jaren zeventig van de vorige eeuw een eredoctoraat kreeg van de Universiteit van Leuven, werd hem door een Nederlandse journalist de vraag voorgelegd: ‘Is er ook een bevrijdingstheologie voor ons West en Noord- Europeanen?’ Waarop Romero antwoordde: ‘Dat hangt ervan af, waaruit zou u bevrijd willen worden?’ Die vraag is nog steeds actueel, want wij ervaren ons leven als vrij en bevrijd, we leven ons leven en kunnen enigszins doen en laten wat we willen. De één heeft iets meer te besteden dan de ander, de één wat meer geluk dan de ander, maar al met al behoren we tot de happy few, de groep die in onderzoeken aangeeft tot de gelukkigsten der aarde te behoren. Waaruit zouden wij bevrijd willen worden? Misschien juist wel uit ons gelukkige leven dat we naar buiten toe maar al te vaak hooghouden ten koste van veel. Misschien wel uit de beknellende ‘ik ben gelukkig’ maatschappij en uit het ‘zie mij eens stralen op mijn facebookfoto’s en met mijn nieuwe telefoon en mijn glimmende auto’. Want laten we eerlijk zijn, er hoeft soms maar iets kleins te gebeuren of ons gelukkige leven ligt aan diggelen. We verliezen onze gezondheid. We raken in een burn-out. We verliezen ons werk of onze relatie loopt stuk. En wat als we wel stralen naar buiten, maar als we alleen zijn en buiten het zicht van anderen van binnen huilen omdat we levenspijn uit het verleden met ons meedragen, of dat we ondanks alle goede zorg helemaal niet gelukkig zijn in het verpleeghuis en dat niet willen laten merken want iedereen doet zo zijn/haar best voor me. Zouden we daaruit niet al te graag eens bevrijd willen worden, uit al die schone schijn die we soms op moeten houden en dat we kunnen zeggen: ‘het gaat helemaal niet goed met me’, of ‘nee ik ben op dit moment niet gelukkig’, of dat iemand eens wilde luisteren naar wat me werkelijk bezighoudt uit mijn verleden en mijn heden?”

We stonden stil bij het feest dat in de volksmond ‘Driekoningen’ genoemd wordt. Andere namen zijn: Openbaring, maar ook Epifanie, verwijzend naar een oud-Egyptisch gebruik rond de geboorte van het mystieke kind. Letterlijk betekent epifanie: een plotselinge, verwarrende verschijning. En daarmee is het wellicht wel het beste woord voor het verhaal dat de evangelist Mattheus vertelt. De wereldorde is verward, Herodes is in paniek, door een gebeurtenis die hij niet heeft zien aankomen: een nieuwe koning binnen zijn machtsgebied. Mattheüs plaatst het koningschap van Herodes en het koningschap van Jezus lijnrecht tegenover elkaar. Ook onze tijd is vol verwarring. Sinds begin 2020 lijkt niets in ons leven, in onze omgeving, laat staan in onze wereld nog vanzelfsprekend. We hobbelen van crisis naar crisis en we zien hedendaagse koningen zich gedragen als 21^e-eeuwse Herodessen. Poetin voorop, maar we kunnen er tientallen aan toevoegen.

Er moet een einde komen aan dit type koningschap, aan deze willekeur van macht en machtsmisbruik. Er moet een einde komen aan het slachtofferen van mensen omwille van de heersende macht. Hoe dat moet gebeuren, laat Mattheüs horen in zijn visie op alle gebeurtenissen en verhalen rond Jezus, zijn leven en zijn kruisdood. En die visie opent hij met een scene waarin Jezus en Herodes tegenover elkaar worden geplaatst als complete tegenpolen, als beeld van oude tijd en van nieuw begin, nieuwe toekomst.

In het evangelie van Mattheüs ligt dan ook het accent op de politieke verhoudingen en de politieke implicaties van Jezus verkondiging. Het is een verhaal over de ware betekenis van koningschap: waarden-gestuurd koningschap tegenover waarden-gestuurd leiderschap. Dat goede nieuws wil de schrijver van het Mattheüsevangelie laten beginnen met dit geboorteverhaal. De dagen van Herodes zijn geteld, er komt een einde aan de macht onderdrukking en de kracht van geweld. Als dat eens waar zou zijn!

Ook onze gemeente is een geroepen gemeenschap die leeft van een waardenverhaal. Dit verhaal is richtsnoer en ijkpunt, omdat we geloven dat dit oude steeds weer actuele verhaal, dit geweten-scherpende verhaal, ons leven kan richten en sturen, ons betere en rijkere mensen maakt. Tegelijk merken we meer en meer dat het ook een tegenverhaal is. Het plaatst ons vaak lijnrecht tegenover het heersende denken. Het botst en schuurt met de realiteit waarin we leven en voorkomt dat we ons zonder meer gewonnen geven, overleveren aan die realiteit, als ware er geen alternatief denkbaar voor dat wat we kennen en om ons heen zien gebeuren.

Onze gemeente wil ook in 2023 een bron van inspiratie zijn, waar de realiteit wordt gewogen in het licht van het geweten-scherpend bijbels verhaal, waar we nooit het geloof verliezen in een andere betere toekomst, nooit de hoop laten varen dat een andere wereld mogelijk is en onze ogen niet sluiten voor al die kleine en grote liefdevolle tekenen die ook in onze tijd licht laten schijnen in soms schijnbaar oneindige duisternis.