Auteur: Bram Wolthoorn

Op 10 oktober werd in de dienst waarin Franck Ploum voorging, een muzikaal intermezzo verzorgd door de klarinetgroep “Kwartezz”. Na de viering werd een startprogramma gehouden in het kerkcentrum, waarbij we vooruitkeken en er suggesties werden gedaan betreffende de diensten, liederen en eventuele andere activiteiten binnen onze Vrijzinnige Gemeente.
Een uitgebreid verslag hierover treft u aan in de komende editie van ons gemeenteblad GastVrij.

Het thema “…met Anna sta je sterker…” roept vooraf al de vraag op: wie zou Anna zijn? Het blijkt om een afkorting te gaan van: altijd navragen, niet aannemen. Wij kunnen nogal vastzitten in onze overtuigingen, aan dat we denken te weten en aan ons bezit. Ons oordeel over elkaar is soms niet mals. In de actualiteit kunnen we blijven steken in de soms dreigende tweedeling van onze maatschappij, in gevaccineerden en  niet-gevaccineerden. Kunnen we hierin verder komen? Delen we niet met elkaar dat we op zoek kunnen gaan naar de oorzaken van deze crisis? Welke keuzes maken wij over voedsel en dierenwelzijn? Staat bezit/economie vaak niet haaks op ecologie/theologie? Mattheüs 6 schrijft over ‘niet God dienen en de mammon’. Welke stemmen horen wij? Als wij bij ons zelf naar binnen gaan, horen we dan die innerlijke stem? Dat vraagt om moed om de weg te gaan van overgave en vertrouwen. Vertrouwen dat je je geen zorgen maakt voor de dag van morgen, want de dag van morgen zorgt wel voor zichzelf. Elke dag heeft genoeg aan zijn eigen last.

Het wordt een bijzondere zondag. Denkend dat we van één gastvoorganger afscheid nemen blijkt er spontaan een tweede ‘afscheidnemer’ in de kerk te zitten. Herman Meijburg op de kansel en Eric Cossee in de kerkzaal. Beiden kennen elkaar nog van de Leidse universiteit en hebben wel eens met elkaar uitgewisseld de trap naar de preekstoel wel wat griezelig te vinden. Ook aan het einde van deze dienst is dat te zien. De één had in 2020 – toen een afspraak wegens corona niet doorging – al gemeld dat het 40 jaar geleden was dat hij voor het eerst naar Zierikzee kwam en bij de ander is er het sterke vermoeden niet ver van dit aantal af te zitten. Leeftijd, vitaliteit en gezondheid, op een zeker moment leiden die tot de beslissing met bepaalde activiteiten te stoppen. Rationeel helemaal te volgen. Gevoelsmatig is afscheid nemen lastiger. Loslaten doet vaak wel enige – en soms heel veel – pijn. Het grootste deel van die lange periode is Herman een verre gastvoorganger geweest, onze tegenvoeter in Nieuw-Zeeland en weer terug in Nederland de verst weg wonende gastvoorganger. De enige gastvoorganger, die wel eens een weekend komt logeren en ook de enige, die ons brieven schrijft. Over de hartverscheurende en ook persoonlijke gevolgen van de aardbevingen in Nieuw-Zeeland. En ook over het labyrint, aangelegd op het land bij het huis in Nieuw-Zeeland. In 2005 geeft Herman hierover een lezing. Kort door de bocht is het een prachtig symbool voor ieders levensweg. En voor Herman waarschijnlijk een bron van inspiratie in vele overdenkingen. Daarin is wel vaak een lijn te zien van dromen, tasten en zoeken. “Van mensen die dromend een stem verstaan, mensen veel geluk”. Zo hebben we het gezongen. Nu zeggen we: “Herman, die dromend een stem verstaat, Herman veel geluk”.

Voor Herman staat een product van ons eiland klaar en ….. nee, de bloemen zijn voor Eric Cossee met de woorden uit GastVrij: “Op de lijst van gastvoorgangers vervalt dr. Eric Cossee, die om gezondheidsredenen niet meer voorgaat. Je kwam 40 jaar lang trouw één tot meerdere keren per jaar naar Zierikzee en was zeer verknocht aan de Gasthuiskerk. Je straalde wijsheid en mildheid uit, in jouw (s)preken sprak je in een mooie stijl. Wij luisterden naar gedegen overdenkingen. En dat waarschijnlijk zo’n 60 à 70 keer”.

Beiden laten duidelijk merken aangeraakt te zijn door dit afscheid. En onderweg naar en bij de koffie is onder gemeenteleden hetzelfde merkbaar. Ineens zijn wij twee voorgangers kwijt die heel lang altijd trouw met hun boodschap naar ons toe kwamen. Misschien wel versterkt door de gedachten aan het beeld uit deze laatste dienst van de ouderwetse betonnen bushokjes. Mensen, die bij elkaar schuilen als het regent, die er even voor elkaar kunnen zijn, die er op adem kunnen komen. En zou dit laatste nu net niet één van de bedoelingen zijn van elke keer op zondag samenkomen?

Met een dienst rond Psalm 145 sloot Franck in de dienst van 22 augustus de
vieringenserie rond de psalmen af. De verwondering en lofzang nemen tegen het einde van het boek Psalmen de overhand.
We lazen Psalm 145 in een vertaling van Huub Oosterhuis, waarin God barmhartig en vriend is.

Klik hier voor de volledige toespraak van Frank Ploum.

Als ergens het belang van ‘Vasthouden en loslaten’ blijkt dan is het wel in het leven met coronamaatregelen. Afstand houden terwijl het verlangen naar nabij zijn zo groot is. Vasthouden aan regels vergt dan loslaten van gewoontes. Vasthouden in het algemeen kent allerlei vaste rituelen, denk maar eens aan je zitplaats in de kerk, in een vergadering of in de huiskamer van een verpleeghuis. Hoe is ons vasthouden aan normen en waarden? Durven wij op te komen voor onrecht en wat doen we als we getuige zijn van discriminatie? Vasthouden en loslaten spelen door heel ons leven heen. Alsof ze elkaar opvolgen. Je kind laten gaan, je huis verlaten als je elders een nieuwe baan hebt, je partner laten gaan door scheiding of dood, je vitaliteit is er niet meer en uiteindelijk is ons eigen leven er niet meer. Loslaten kan veel pijn doen. Loslaten kan ook positief zijn als je bij de overgang van het ene naar het andere verbetering ervaart en andermans gevoel over jou loslaten kan bevrijdend zijn.
De Bijbel staat vol met verhalen over vasthouden en loslaten. Israël trekt weg uit de slavernij van Egypte, verlangt echter terug naar de vleespotten, maar moet wel door om verder te gaan. Daniël staat aan het hof van Babel pal voor de eetgewoontes, die bij zijn geloof horen. De discipelen laten los om Jezus te volgen. Sprekend zijn de woorden van Jezus aan het kruis tegen zijn moeder Maria en zijn discipel Johannes: “Vrouw, zie uw zoon”. Tegen Johannes: ”Zie uw moeder”. Tegelijk vasthouden en loslaten. Verantwoordelijkheid en liefde gaan hand-in-hand. Partners willen graag samen oud worden in één huis. Een natuurlijk verlangen. Totdat het niet meer gaat. Of tot een overlijden. Onder de paraplu van liefde gaat vasthouden over in loslaten.

De dienst stond in het teken van psalm 139, een bekende en door velen geliefde tekst. In de psalm zijn fundamentele vragen aan de orde: Wie ben ik ten diepste? Door wie of wat word ik gedragen? Deze diep menselijke vragen, die raken aan de basis van ons bestaan, zijn in een mensenleven met enige regelmaat aan de orde. De mate waarin we antwoord kunnen geven op de vragen is veelal verbonden met ons vroegste menszijn. De geborgenheid, het vertrouwen, de liefde die er was, of juist niet was, in onze eerste levensjaren werken een leven lang door. Om mens te worden hebben we anderen nodig. Bevestiging, liefde, aandacht zijn onmisbaar, zeker in de jongste levensfase, maar eigenlijk toch een leven lang. Mensen zijn nu eenmaal geen solitaire wezens, die geheel op zichzelf aangewezen hun leven kunnen inrichten en vormgeven, die alle levensvreugde uit zichzelf kunnen halen. Tegelijk zie je dat dit juist wel het adagium van onze tijd is.

Voor het bijbels verhaal gaat er aan die noodzakelijke intermenselijke bevestiging nog iets vooraf. Namelijk dat je je als mens gekend en gedragen, mag weten door God – Ik zal er Zijn. Er is ‘iemand’ (voor de psalmist is God altijd persoonlijk) die jouw leven draagt en die je ten diepste kent. Ja zelfs, nog voor je geboorte. Kunnen wij daar nog op vertrouwen? Bestaat God nog voor ons? Wie kijkt ziet dat er overal ‘god’ om ons heen is: de geldgod, de god van macht en kracht, de god van ik ben groter en de god van de schoonheid en de gezondheid zijn welig tierend om ons heen. Ze trekken aan ons: kom maar, offer aan mij, geef je leven aan mij, dan word je gelukkig, dan geef ik je fundament van bestaan.

Als er een God is, zegt het bijbels verhaal, dan zijn het niet deze, nee, dan is het die Ene: Ik zal er Zijn. Die mensen bevestigt in hun bestaan. Die mensen optilt uit de modder, die mensen fundament van bestaan geeft. Niet omdat ze presteren, hebben, uitblinken, maar omdat ze in al hun gebrokenheid zijn. En, zo zegt dat verhaal, die God vraagt er te zijn, voor elkaar en te dragen in liefde en solidariteit opdat niemand door het fundament van zijn of haar bestaan zakt. En ieder mens weet: ik mag er zijn, ik ben gewild, gekend.