Categorie: Terugblik

Zondag 21 maart – begin van de lente – kwam de profeet Amos aan het woord. Deze profeet neemt geen blad voor de mond als het gaat om ons gedrag en onze misdragingen. Hij houdt het volk een spiegel voor en laat hen stoppen met de beschuldigende vinger op te steken naar anderen. Deze oproep mogen wij ons aantrekken wanneer het gaat om onze omgang met de leefomgeving. Niet de anderen, maar wijzelf moeten beginnen met stappen zetten: anders gaan leven, consuminderen, met aandacht en vanuit verbondenheid met al wat leeft ons leven vorm en inhoud geven.

Alle uitzendingen zijn nog steeds terug te kijken en blijven beschikbaar op YouTube – Ekklesia Breda.

Op zondag 14 maart stond de uitzending in het teken van het klimaatalarm. Wereldwijd werd er met klokgelui en protest aandacht gevraagd voor de wijze waarop wij omgaan met onze leefomgeving en voor de laksheid waarmee dit probleem wordt aangepakt. ‘Wat voor wereld willen we doorgeven aan de volgende generatie?’ Er klonken woorden uit Jesaja 41, over hoe God aan de kant staat van de armsten. Onder die armsten mogen we ook onze moeder aarde rekenen die wordt miskend en ten onder dreigt te gaan aan uitbuiting.

Alle uitzendingen zijn nog steeds terug te kijken en blijven beschikbaar op YouTube – Ekklesia Breda.

In deze serie lag op zondag 7 maart de nadruk op onze omgang met elkaar en hoe we gevangen worden gehouden in een economisch systeem waarin alles gemeten wordt in geld en gewin. In een indringende toespraak nam bijbelwetenschapper Alex van Heusden ons mee in de tekst van Deuteronomium 15, waarin sprake is van de uitbanning van armoede onder de eigen bevolking en van een genadejaar waarin alle schulden worden kwijtgescholden. Er wordt een moreel appèl op ons gedaan. Er klinkt een oproep tot solidariteit. Het lot van behoeftige broeders en zusters moet ons zo ter harte gaan dat wij de bereidheid hebben in hen te investeren, ook wanneer we weten dat wij niets van het geleende geld terugzien. 

Alle uitzendingen zijn nog steeds terug te kijken en blijven beschikbaar op YouTube – Ekklesia Breda.

Psalm 104 legt zichzelf uit in een hertaling van Huub Oosterhuis. De lezing in 5 delen wordt afgewisseld en aangevuld met liederen en zeer aansprekende beelden. Andere woorden zijn in deze uitzending niet nodig.

Alle uitzendingen zijn nog steeds terug te kijken en blijven beschikbaar op YouTube – Ekklesia Breda.

Een blik naar buiten. Deze zondag lijkt wel hartje zomer na de vorige zondag hartje winter. Ontzagwekkende natuur. Hoe naadloos past dat bij het thema van deze zondag: “Een nieuwe aarde – Ontzagwekkende schepping”. Psalm 8 is één van de ongeveer tien scheppingspsalmen. Natuur en ecologie in de bijbel, de mens heeft daarin een grote plaats, zo klinkt de lofzang uit Psalm 8. In deze opname horen we het lied “Die chaos schiep tot mensenland”, ons geliefd lied dat ons weer doet hunkeren naar samen zingen. Psalm 8 spreekt over heerlijkheid en verantwoordelijkheid van de mens. In de oude cultuur was er veel godendom. De goden maakten veel ruzie, de mens op aarde was geen thema, was bang en werd bedreigd. Het volk van Israël verlangt naar en gelooft in de ene God, de God van de Thora “Ik zal er zijn” en dan wordt de mens zichtbaar als onderdeel van de schepping, bezongen in de psalmen. De schoonheid van de lofzang schuurt ook. Is ‘heersen’ vaak niet toegepast – en nog steeds – als wij ‘overheersen’? Een soort vrijbrief om de aarde uit te buiten. Heersen heeft een andere uitleg nodig: beheren en behoeden. De aarde is ons in handen gegeven met een verantwoordelijkheid, waarbij prijs en waarde niet hetzelfde zijn. De prijs wordt betaald door mensen die lijden aan de verwoesting van leefbare gebieden. Waarde is niet wat levert het op in geld maar in levensadem. Wij kunnen niet zonder bomen en insecten, staan er niet boven, staan ernaast als vriend. Dat wil zeggen daar kunnen we voor kiezen. Of zijn we toch vijand geworden van onze schepping, die wij in ballingschap hebben gevoerd? Dat is de strijd van schoonheid en schuren in Psalm 8.

Alle uitzendingen zijn nog steeds terug te kijken en blijven beschikbaar op YouTube – Ekklesia Breda.

Herodus en Jezus, twee tegenpolen. De keuze uit machtgestuurde of waardengestuurde toekomst. Een oud verhaal, waarin het accent ligt op politieke verhoudingen. Oud, maar ook nieuw. Overduidelijk speelt dit in onze jaren 2020 en 2021, waarden staan onder druk. De Trumps en Poetins hebben huisgehouden, hoe gaat het in Polen en Hongarije? En dichterbij, hoe gaat het in eigen land, van koning tot de geringste onderdaan? Meer dan we gewend zijn komen posities lijnrecht tegenover elkaar te staan. Verschuivingen dienen zich aan, politiek en maatschappelijk. Wat laat de coronacrisis ons zien? Is er geen sprake van het wegkapen van vaccins. Wie staat er achteraan? Geen land, geen unie, geen raad koopt alles op voor een eerlijke verdeling wereldwijd. Anderzijds, wat nemen we aan positiefs mee uit 2020? Ongekende krachten zijn in mensen naar boven gekomen. In zorg en aandacht voor elkaar. We zien positieve effecten op milieu en klimaat. Verwant aan de bijbelse boodschap: heb lief, doe recht, wees naaste van de minste. Het verlangen naar en werken aan een waardengestuurde toekomst kan niet beter bezongen worden dan met het slotlied: “Nu zijt wellekome”.

De kerkklokken in Zierikzee luiden het nieuwe jaar in. Als teken van eenheid, hoop en nieuw begin. Drie nullen, van ‘niets’ naar alles dat komt wat nog onbekend is, van ‘leegte’ die zich wil laten vullen naar ‘rond’, naar de cirkelgang van de natuur, naar de terugkeer van elk seizoen, van de dorre winter naar de sprankelende lente, van donker naar licht, van de bizarre coronatijd naar omstandigheden, die beter te dragen zijn en waarin we de ervaringen van nu een creatieve plaats geven in ons leven en samenleving.

De voorbereiding voor de vierde zondag van advent wordt midden in de week daarvoor stil gelegd. Voorganger, zangeressen en organist hoeven er plotseling niet meer naar te kijken. Wij blijven thuis en kunnen luisteren naar woorden van hoop: de tekenen van de tijd aan de nacht voorbij. De vraag klinkt door ‘waar laat jij je door leiden?’ Door keiharde cijfers of door woorden van hoop en bemoediging? Hoe anders komen deze woorden in het coronajaar 2020 binnen. Er gaat een appèl van uit om ons in de duisternis niet te voegen naar de duisternis. Zo breken er lichtpuntjes door in het kerstverhaal ‘De oude kaars’, geschreven door Franck Ploum. Een verhaal van drie vrouwen, dat eigenlijk tekort wordt gedaan door het samen te vatten, maar toch: Marja, Hanna en Elisja. Coronaleed en vluchtelingenleed. Achter prikkeldraad en in een tent ziet Elisja door de gaten in het tentdoek de sterren schijnen. Marja brengt haar een oude vergeelde kaars, die ze van Hanna gekregen had. Decennialang had Hanna deze bewaard voor moeilijke tijden. En toch niet gebruikt tijdens de zware coronaziekte. De oude kaars flakkert en verlicht heel de tent alsof de hemel op aarde valt. Altijd heeft ze het licht in zich gedragen en nu wil ze het laten zien. In het gesprek van de drie vrouwen gaat het over niets hebben en toch alles kunnen delen, terwijl vaak bij alles hebben er niets wordt gedeeld. Een nieuw begin is altijd mogelijk. In de geboorte van elk kind begint God opnieuw met de aarde. Elisja heeft de sterren door de gaten in het tentdoek nooit eerder zo fel zien stralen als nu. In het kijken en luisteren naar dit verhaal ervaren wij het kleine en het subtiele van een kerst op afstand van elkaar. Zo anders als anders. Verbondenheid in licht dat door leed heen breekt.

Alle uitzendingen zijn nog steeds terug te kijken en blijven beschikbaar op YouTube – Ekklesia Breda.

Op de derde zondag van advent stonden we stil bij de opening van het Lukasevangelie. Hier staan twee vrouwen aan de wieg van een nieuw begin: Elisabeth en Maria. In hen gaat het verhaal van Thora en profeten verder. Lukas is de meest joodse evangelist, voor hem is het nieuwe begin niet een begin los van de Joodse geschriften en traditie. Nee, Jezus vertelt het verhaal van de Joodse bijbel opnieuw en vertaalt het naar de tijd waarin hij leeft en vervolgens vertaalt de schrijver van het Lukasevangelie het weer naar zijn tijd en lezers. De verhalen over zwangerschap en geboorte bij Elisabeth en Maria zijn mooie verhalen, maar ze hebben ook verwarring gezaaid in de eeuwen daarna. Fysieke maagdelijkheid? Nee, beeldspraak, symboliek voor wat doorheen de hele bijbel wordt verkondigd: nieuw begin komt niet uit mannelijke potentie. Waren niet alle Aartsmoeders onvruchtbare vrouwen? Ook Elisabeth was onvruchtbaar. En nu Maria, weliswaar niet onvruchtbaar, maar zwanger zonder tussenkomst van een man. Het verhaal wil ermee zeggen dat de uiteindelijke bevrijding, de verlossing uit duisternis en onderdrukking, niet te verwachten is van vruchtbaarheidsverering, van man en macht, maar van kwetsbare, doch niet aflatende krachten. Tijd dus om op weg te gaan. Weg te trekken uit man en macht en een nieuwe tijd – een tijd van de kwetsbare krachten – binnen te gaan. De geschiedenis leert, dat de vrouwen hierin vaker vooropgaan dan mannen. Zij zijn meestal de speurders, de draagsters en de vormgeefsters van een nieuwe tijd.

Op de eerste zondag van advent stonden de profeten centraal. Bijbelse profeten zijn geen toekomstvoorspellers of waarzeggers. Het zijn mensen met een scherpe blik op het verleden en heden en zo de gevolgen van menselijk gedrag of wangedrag vaak eerder in beeld hebben dan andere mensen. Vanuit bezorgdheid waarschuwen ze voor wat er gaat gebeuren. Er klonken niet alleen bijbelse profeten. Ook onze tijd kent profetische stemmen. Denk aan mensen als M.L. King die aan de wieg stond van de grote bevrijdingsbewegingen in Amerika en vandaar uit wereldwijd. In onze dagen zijn het vaak jonge mensen, jonge vrouwen die hun profetische stem laten horen en ingaan tegen de gevestigde orde. Malala Yousafzai die de stem is van al die meisjes en vrouwen die worden onderdrukt en geen toegang hebben tot onderwijs. Gretha Thunberg, die ons aanklaagt en aanspreekt op hoe wij deze aarde aan het vernietigen zijn.

Zoals evangelisten goed nieuws verkondigen in Jezus’ dagen, door mensen een ander verhaal te geven om van te leven. Zo proberen de bijbelse profeten het volk terug te brengen naar de Thora en haar gerechtigheid. Omdat ze zien dat het leven zoals het geleefd wordt wel uit moet lopen op een ondergang. Het uiteindelijke doel van deze profeten is recht en gerechtigheid van Godswege. Maar van Godswege is iets anders dan dat God het regelt. Het ligt niet buiten onszelf. De keuze ligt in mensen zelf. En ze bieden mensen een alternatief: wat als je nou eens weg gaat van man en macht, loslaat wat je denkt dat niet anders kan en een nieuwe weg baant: een weg voor de Eeuwige, waarop dalen van duisternis gevuld en bergen van onrecht afgegraven worden.