Categorie: Terugblik

De kerkklokken in Zierikzee luiden het nieuwe jaar in. Als teken van eenheid, hoop en nieuw begin. Drie nullen, van ‘niets’ naar alles dat komt wat nog onbekend is, van ‘leegte’ die zich wil laten vullen naar ‘rond’, naar de cirkelgang van de natuur, naar de terugkeer van elk seizoen, van de dorre winter naar de sprankelende lente, van donker naar licht, van de bizarre coronatijd naar omstandigheden, die beter te dragen zijn en waarin we de ervaringen van nu een creatieve plaats geven in ons leven en samenleving.

De voorbereiding voor de vierde zondag van advent wordt midden in de week daarvoor stil gelegd. Voorganger, zangeressen en organist hoeven er plotseling niet meer naar te kijken. Wij blijven thuis en kunnen luisteren naar woorden van hoop: de tekenen van de tijd aan de nacht voorbij. De vraag klinkt door ‘waar laat jij je door leiden?’ Door keiharde cijfers of door woorden van hoop en bemoediging? Hoe anders komen deze woorden in het coronajaar 2020 binnen. Er gaat een appèl van uit om ons in de duisternis niet te voegen naar de duisternis. Zo breken er lichtpuntjes door in het kerstverhaal ‘De oude kaars’, geschreven door Franck Ploum. Een verhaal van drie vrouwen, dat eigenlijk tekort wordt gedaan door het samen te vatten, maar toch: Marja, Hanna en Elisja. Coronaleed en vluchtelingenleed. Achter prikkeldraad en in een tent ziet Elisja door de gaten in het tentdoek de sterren schijnen. Marja brengt haar een oude vergeelde kaars, die ze van Hanna gekregen had. Decennialang had Hanna deze bewaard voor moeilijke tijden. En toch niet gebruikt tijdens de zware coronaziekte. De oude kaars flakkert en verlicht heel de tent alsof de hemel op aarde valt. Altijd heeft ze het licht in zich gedragen en nu wil ze het laten zien. In het gesprek van de drie vrouwen gaat het over niets hebben en toch alles kunnen delen, terwijl vaak bij alles hebben er niets wordt gedeeld. Een nieuw begin is altijd mogelijk. In de geboorte van elk kind begint God opnieuw met de aarde. Elisja heeft de sterren door de gaten in het tentdoek nooit eerder zo fel zien stralen als nu. In het kijken en luisteren naar dit verhaal ervaren wij het kleine en het subtiele van een kerst op afstand van elkaar. Zo anders als anders. Verbondenheid in licht dat door leed heen breekt.

Alle uitzendingen zijn nog steeds terug te kijken en blijven beschikbaar op YouTube – Ekklesia Breda.

Op de derde zondag van advent stonden we stil bij de opening van het Lukasevangelie. Hier staan twee vrouwen aan de wieg van een nieuw begin: Elisabeth en Maria. In hen gaat het verhaal van Thora en profeten verder. Lukas is de meest joodse evangelist, voor hem is het nieuwe begin niet een begin los van de Joodse geschriften en traditie. Nee, Jezus vertelt het verhaal van de Joodse bijbel opnieuw en vertaalt het naar de tijd waarin hij leeft en vervolgens vertaalt de schrijver van het Lukasevangelie het weer naar zijn tijd en lezers. De verhalen over zwangerschap en geboorte bij Elisabeth en Maria zijn mooie verhalen, maar ze hebben ook verwarring gezaaid in de eeuwen daarna. Fysieke maagdelijkheid? Nee, beeldspraak, symboliek voor wat doorheen de hele bijbel wordt verkondigd: nieuw begin komt niet uit mannelijke potentie. Waren niet alle Aartsmoeders onvruchtbare vrouwen? Ook Elisabeth was onvruchtbaar. En nu Maria, weliswaar niet onvruchtbaar, maar zwanger zonder tussenkomst van een man. Het verhaal wil ermee zeggen dat de uiteindelijke bevrijding, de verlossing uit duisternis en onderdrukking, niet te verwachten is van vruchtbaarheidsverering, van man en macht, maar van kwetsbare, doch niet aflatende krachten. Tijd dus om op weg te gaan. Weg te trekken uit man en macht en een nieuwe tijd – een tijd van de kwetsbare krachten – binnen te gaan. De geschiedenis leert, dat de vrouwen hierin vaker vooropgaan dan mannen. Zij zijn meestal de speurders, de draagsters en de vormgeefsters van een nieuwe tijd.

Op de eerste zondag van advent stonden de profeten centraal. Bijbelse profeten zijn geen toekomstvoorspellers of waarzeggers. Het zijn mensen met een scherpe blik op het verleden en heden en zo de gevolgen van menselijk gedrag of wangedrag vaak eerder in beeld hebben dan andere mensen. Vanuit bezorgdheid waarschuwen ze voor wat er gaat gebeuren. Er klonken niet alleen bijbelse profeten. Ook onze tijd kent profetische stemmen. Denk aan mensen als M.L. King die aan de wieg stond van de grote bevrijdingsbewegingen in Amerika en vandaar uit wereldwijd. In onze dagen zijn het vaak jonge mensen, jonge vrouwen die hun profetische stem laten horen en ingaan tegen de gevestigde orde. Malala Yousafzai die de stem is van al die meisjes en vrouwen die worden onderdrukt en geen toegang hebben tot onderwijs. Gretha Thunberg, die ons aanklaagt en aanspreekt op hoe wij deze aarde aan het vernietigen zijn.

Zoals evangelisten goed nieuws verkondigen in Jezus’ dagen, door mensen een ander verhaal te geven om van te leven. Zo proberen de bijbelse profeten het volk terug te brengen naar de Thora en haar gerechtigheid. Omdat ze zien dat het leven zoals het geleefd wordt wel uit moet lopen op een ondergang. Het uiteindelijke doel van deze profeten is recht en gerechtigheid van Godswege. Maar van Godswege is iets anders dan dat God het regelt. Het ligt niet buiten onszelf. De keuze ligt in mensen zelf. En ze bieden mensen een alternatief: wat als je nou eens weg gaat van man en macht, loslaat wat je denkt dat niet anders kan en een nieuwe weg baant: een weg voor de Eeuwige, waarop dalen van duisternis gevuld en bergen van onrecht afgegraven worden.

Dit ene woord springt er uit bij het terug denken aan deze viering: ‘verbeeldingskracht’. Wij zien dat sterk in het spel van kinderen. Ze geven aan spullen soms een heel andere betekenis dan wij volwassenen. Ze gaan op in hun creatie en beleven dit intens. Waar en wanneer zijn wij, volwassenen, dat kwijt geraakt? Verbeeldingskracht is de jus van het leven. Zien we dat in schoonheid, cultuur, kunst, literatuur, theater? Zien we dat in de parabels van Jezus? Jezus vertelt over het koninkrijk van God ‘het is als ………’ en dan volgen de gelijkenisverhalen zoals over een mosterdzaadje, vijgenboom, rechter, landeigenaar, weduwe. Vandaag gaat het over een maaltijd. Wie zijn de gasten, wie nodig je uit? Vrienden en zakenrelaties? Zij zijn beeld van de bestaande wereld. Ze nodigen jou ook weer uit. Jezus roept op tot het uitnodigen van armen en kwetsbaren. Zij zijn beeld van de nieuwe wereld. Zij hebben niets om terug te geven. Maar zo samen eten, dromen en hopen stelt een mens in staat weer op te staan. Een afspiegeling van een visionaire maaltijd. Een koninkrijk dat je niet direct ziet omdat de ratio, feiten, economische motieven en de heersende orde het zicht daarop belemmeren. Is het rijk van God dan alleen maar verbeelding? Dat in je hoofd zit? Maar daarom kan het wel echt zijn. Zolang deze verbeelding buiten ons blijft verandert er niets. Zodra deze verbeelding ìn ons wordt gerealiseerd kan het naar buiten. In elk teken dat recht doet. In aanwezigheid waar afwezigheid pijn en verdriet doet. Op weg naar een koninkrijk dat er reeds is en tegelijkertijd ook niet is, maar zal komen. Dat het zo moge zijn.

In deze viering nemen we afscheid van Wim Welmer, ruim 21 jaar diaken. Het ontmoeten van een nieuwe levenspartner heeft tot de keuze geleid van een verhuizing naar Hengelo(Ov). Blij voor Wim, maar met weemoed laten we hem gaan. Dankbaar zijn wij voor zijn toewijding en zijn constructieve samenwerking binnen het team van de kerkenraad. Wim heeft onze gemeente ervaren als een warm bad. Sjalom Wim!

De viering is nog te beluisteren beluisteren op de website www.kerkomroep.nl en vul in bij Vind uw kerk: Gasthuiskerk Zierikzee òf kies direct via de link: http://www.kerkomroep.nl/#/kerken/10423 Onderin klikt u in de overzichtslijst de opname van 22 november aan van ca. 09.15 uur en kunt u deze beluisteren, direct live of naderhand.

In een dienst met het thema “Gedragen” herdachten we 8 november de gemeenteleden die ons het afgelopen jaar zijn ontvallen.
Bep van de Sande- Tilroe overleden 21 november 2019, Liesje van Dijke-Wisselink overleden 4 april 2020, Robert Eygenhuysen overleden 7 april 2020, Wijnanda Scheffers- Stoutjesdijk overleden 2 mei 2020, Joop van Enoo overleden 15 juli 2020, Maatje Bergmans- vd Wielen overleden 22 juli 2020, Co van Brouwershaven- Hoogerwerf overleden 3 augustus 2020, Clara van Loon overleden 24 september 2020 en Rinus de Vos overleden 11 oktober 2020.
We herdachten hen door het noemen van hun naam en het voor elk ontsteken van een kaars, die na afloop van de dienst mocht worden meegenomen door aanwezige familieleden.
Muzikale medewerking aan de dienst werd verleend door Dinie en Pieter Eerland, en Lydia Evers, met zang, orgel- en vioolspel. Nu we als kerkgangers niet zelf mogen zingen, is het zeer plezierig om te kunnen luisteren naar, voor ons, nieuwe liederen met onbekende teksten.

Zondag 25 oktober was er een sfeervolle dienst met onze eigen voorganger Franck Ploum. Omdat samenzang niet mogelijk is, werd de muziek en zang verzorgd door Koos Capelle (orgel) en Jan Verswijveren (gitaar en zang). Er klonken mooie liederen van Huub Oosterhuis, die inhoudelijk ook heel goed pasten bij de gesproken teksten. Centraal stond de parabel van de onrechtvaardige rentmeester uit Lukas 16. Jezus stelt in dit verhaal de onrechtvaardigen en aanbidders van de mammon tot voorbeeld. In die zin is het een vreemde parabel, omdat ons met het oog op het koninkrijk van God geen ethisch of moreel gedrag wordt aangereikt. Jezus spreekt dan ook niet over de inhoud, wanneer hij zegt dat de kinderen van het licht te raden moeten gaan bij de kinderen van de mammon, hij spreekt over hun inzet. Zouden de kinderen van het licht net zo veel doorzettingsvermogen en inzet tonen als de mensen die zich druk maken om hun bezit, vermogen of machtspositie, dan zou de wereld er heel anders uitzien. Het koninkrijk van God zou heel wat dichterbij zijn en veel meer zichtbaar zijn in deze wereld. Zoals op veel plekken in de bijbel worden de mammon-god en God – Ik-zal-er-Zijn in dit verhaal tegenover elkaar geplaatst. Je kunt geen twee heren dienen, zegt Jezus. Dat is voor mensen van vandaag best lastig want geloven is steeds meer een privézaak en in de samenleving zijn we overgeleverd aan geldsystemen en oneerlijke handel. Het is heel lastig je daaraan te onttrekken. Ook wij kijken naar wat gunstig is voor onszelf, waar het beste rendement te halen is of de beste hypotheek. Wat er met ons geld gedaan wordt daar zijn we vaak niet zo kritisch op. Gelukkig wel steeds meer. Mammon gaat overigens niet over het bezitten van geld op zichzelf. Het gaat niet over middelen van bestaan, geld voor brood en kleding en onderdak. Mammon gaat over alles wat je meer hebt dan nodig. Dat geeft verantwoordelijkheid, dat vraagt om solidariteit met de armen en de zwaksten. In die zin sloot ook de diaconale collecte voor kinderen in armoede goed aan bij het thema.

Zie ook: Toespraak Franck Ploum van 25 oktober ’20

Deze dienst met Franck Ploum had als thema “Spreken in gelijkenissen”. Beeldende taal kan verhelderend werken, maar kan ook verwarrend zijn. Begrijpen we de beelden die gebruikt worden, en dan met name de onderliggende laag?

Vandaag over: het verhaal van de talenten. Welke betekenis geven we hier aan? In dit verhaal is talent iets wat van buitenaf komt en niet iets wat wij zelf kunnen.

Het is een verhaal over netwerk, geld en macht. Dus over onze wereld hier en nu. Belangrijker dan kennis, of talent, lijkt tegenwoordig een goed netwerk te zijn. Vroeger waas er sprake van een kruiwagen, wanneer iemand vanuit het niets een bepaalde baan kreeg, of een gunst werd verleend. Nu zeggen we: die heeft een goed netwerk. Van een negatief bijtoontje naar een positieve waardering. Het negatieve van netwerk denken openbaart zich wanneer een netwerk zich sluit rond macht, exclusiviteit en uitsluiting.

Helaas gaat het niet over het beloofde land. Voorlopig nog geen Koninkrijk Gods, daarvoor is er door de mens nog veel te doen. Is er dan geen hoop meer? Ja zeker, zolang er mensen zijn die de Stem verstaan en op weg gaan. Zolang er mensen zijn die zich laten roepen, weg laten roepen bij hoe het altijd en overal gaat.

Vanwege de aangescherpte corona-regels was er geen samenzang door de gemeente, wel inspirerend orgelspel van Willie den Hollander en mooie solozang van Helena Biemond.

Zie ook: Toespraak Franck Ploum van 11 oktober ’20

Anders dan anders komen we binnen. Begeleiding bij het zoeken naar een plaats. Uitstraling naar elkaar: ‘fijn om je weer te zien’. Orgelklanken in plaats van pianoklanken uit de Ekklesia van Breda. Een bovengemiddelde opkomst. Ondanks lange rechte rijen en steeds drie lege stoelen voelt het na een half jaar al heel snel weer vertrouwd. Zeker met het zingen van het eerste lied, dat we al zo vaak gezongen hebben als openingslied ‘Vol van verwachting zijn wij gekomen’ en ook zeker met het thema ‘Welkom thuis!’ Wanneer voel jij je welkom? Dat heeft o.a. te maken met veiligheid. Kan ik hier zijn met alles wat ik meebreng? Hoe open staat de ander in de ontmoeting met mij, maar ook : hoe open sta ik in de ontmoeting met de ander? Jezus is in zijn ontmoetingen een teken van tegenspraak. De mensen zijn gewend aan een lange tijd van overheersing. Jezus krijgt het altijd met zijn eigen mensen aan de stok. Zijn ‘mooie woorden’ worden niet concreet gemaakt in het dagelijkse handelen van mensen. We denken terug aan één van de YouTube-uitzendingen waarin Ama Assante, voormalig Tweede Kamerlid werd geciteerd. Zij geeft veel lezingen over racisme en uitsluiting. Zij zegt: ‘het slechtste compliment dat mensen mij kunnen geven na een lezing is te zeggen “wat hebt u mooi gesproken!” Dat klinkt vreemd, maar wat ze bedoelt is dat mooie woorden geen verandering brengen, ze zijn voor een groot deel ongevaarlijk. Iets opvatten als ‘mooie woorden opvatten’ is het buiten jezelf houden. Waar Assante op wacht na een lezing is op mensen die geraakt worden en in beweging komen, in actie, die niet meer verder kunnen met de status quo en zich gaan verzetten. En juist dat ervaart Jezus als tegen-verzet van zijn  eigen mensen. Ze willen hem in een afgrond gooien. Maar hij ontkomt en vertrekt. Dat is de kracht van kwetsbaarheid, dat is de kracht van liefde, dat het niet te bestrijden is. Iedereen weet dat hij het bij het juiste eind heeft, men voelt zich betrapt, hij heeft gelijk. En dan worden mensen boos. Kwaad omdat er iemand is die de vinger op de zere plek legt. De plek die jij in jezelf niet wilt zien, maar waarvan je weet dat die er zit en dat je er eigenlijk iets aan of mee moet doen. De ongrijpbare waarheid wordt vervolgens bestreden met geweld. Of in ons eigen leven met boosheid richting de ander. Bij ‘welkom thuis’ hoort een wederkerig proces van ontmoeting, openheid en de wil tot veranderen. We zijn uitgenodigd om aan de slag te gaan. Meer dan: dat is mooi gesproken. Deze laatste twee zinnen kunnen niet treffender en actueler worden toegelicht dan met woorden uit het begin van de overdenking: “100 zijn er welkom, van de 13.000 in de brandende hel van Moria. 100! Wat een gulheid, een solidariteit, een humaniteit van onze regering. Om je kapot te schamen. 100, en dan volgend jaar wel 100 minder! De zwaksten als politiek uitruilspel. En de voorwaarden waaraan ze moeten voldoen hebben we zo opgesteld, dat er maar 3 mensen van de 13.000 überhaupt voldoen aan de eisen. Ja, we kunnen natuurlijk niet iedereen zomaar binnenlaten en welkom heten. Van een open en gastvrij, solidair land zijn we in enkele decennia verworden tot neoliberale kruideniers levend uit eigen belang.”

Zie ook: Toespraak Franck Ploum van 13 september ’20

Tot slot: een hartelijke groet aan alle lezers.

Ben Hoexum

De zevende en laatste YouTube uitzending rond het Onze Vader op 30 augustus ging over de lofzang, het “Want van u is het koninkrijk…”. Lofzang is voor nuchtere vrijzinnige christenen geen eenvoudige zaak. We houden de touwtjes graag strak in handen en geven ons niet zo maar over aan welk ander mens of welke hogere macht dan ook. In de uitzending werd de geloofsweg van een man verteld, die intrad in een klooster, uittrad, trouwde, zijn vrouw verloor en nu op zijn oude dag eigenlijk niets meer geloofde. Heeft het leven nog zin als er niets of niemand meer is die je leven draagt en betekenis geeft? Veel mensen zullen de weg die deze man heeft afgelegd herkennen. In de vrijzinnigheid zullen de meesten zich eerder betitelen als zoeker, agnost, humanistisch-religieus, dan als rotsvaste gelovige. Maakt dat he leven zinloos en zonder betekenis? Nee, want ondanks alle twijfel en zoeken, kun je wel vast blijven houden aan het oude verhaal en haar richtingwijzers. Dat verhaal gaat immers over dezelfde mensen, die zoeken en niet vinden, die op weg worden gezet en twijfelen, die hopen op betekenis en zin in het dagelijkse leven.

Alle uitzendingen zijn nog steeds terug te kijken en blijven beschikbaar op YouTube – Ekklesia Breda.